Zon: fotosensitiviteit

Gerelateerde onderwerpen

Inleiding

Fotosensitiviteit is een slecht begrepen cutane reactie op zonlicht, waarbij waarschijnlijk het immuunsysteem betrokken is. Het kan idiopathisch zijn of optreden na blootstelling aan bepaalde middelen of chemicaliën en soms is het een kenmerk van systemische aandoeningen (bv. SLE, porfyrie, pellagra, xeroderma pigmentosum). De diagnose is klinisch. De behandeling varieert per type. Naast de acute en chronische effecten van zonlicht, kunnen een verscheidenheid aan ongewone reacties na slechts korte blootstelling aan de zon verschijnen. Tenzij de oorzaak voor de hand ligt, dienen patiënten met een uitgesproken fotosensitiviteit geëvalueerd te worden voor systemische of cutane aandoeningen, die verband houden met lichtovergevoeligheid, zoals SLE (systemische lupus erythematosus) en porfyrie. Behandeling voor chemische fotosensibiliteit bestaat uit lokale corticosteroïden en het vermijden van de oorzakelijke stof.

 

Typen

1. Zonurticaria

   In sommige patiënten, ontwikkelen urticaria zich binnen een paar minuten op een aan zonlicht blootgestelde plek. Uitzonderlijk, wanneer grote delen betrokken zijn, kunnen  syncope, duizeligheid, piepende ademhaling en andere systemische symptomen ontwikkelen. De etiologie is onduidelijk, maar kan endogene huidbestanddelen omvatten, die functioneren als fotoallergenen, hetgeen leidt tot mestceldegranulatie net als in andere vormen van urticaria. Zonurticaria kunnen worden onderscheiden van andere vormen van urticaria, doordat de laesies in zonurticaria alleen verschijnen op de blootgestelde huid na ultraviolet (UV) licht blootstelling. Zonurticaria kunnen worden ingedeeld op basis van de component van het UV-spectrum (UVA, UVB en zichtbaar licht), die ze produceert. Behandeling kan moeilijk zijn en omvat H1-blokkers, antimalariamedicijnen, topische corticosteroïden, zonnebrandmiddelen en psoraleen UV-licht (methotrexaat of PUVA). De huidreactie van zonurticaria duurt meestal enkele minuten tot uren, maar de aandoening is chronisch en kan pas na jaren verdwijnen.
   
   
2. Chemische fotosensibiliteit
   Van meer dan 100 stoffen, ingenomen of lokaal toegepast, is bekend dat ze predisponeren tot huidreacties na blootstelling aan de zon. Een beperkt aantal is verantwoordelijk voor de meeste reacties (zie tabel 1). De reacties zijn verdeeld in fototoxiciteit en fotoallergie.
   • Bij fototoxiciteit, induceren licht-absorberende stoffen vrije radicalen en inflammatoire mediatoren, waardoor weefselbeschadiging optreedt. Dit manifesteert zch als pijn en erytheem (zoals zonnebrand). Typische oorzaken van fototoxische reacties zijn oa. parfums, koolteer of oraal ingenomen producten zoals (tetracycline en psoraleen-houdende planten. Fototoxische reacties komen enkel voor op de zonblootgestelde huid.
   • Foto-allergie is een type IV (cel-gemedieerde) immuunrespons. Lichtabsorptie veroorzaakt structurele veranderingen in desbetrefende stof, waardoor het bindt aan weefseleiwit en functioneert als een hapteen. Voorafgaande zonblootstelling is een vereist. Typische oorzaken van foto-allergische reacties zijn oa. aftershave lotion, zonnebrandmiddelen en sulfonamiden. De reactie uitgebreiden tot aan de niet aan de zonblootgestelde huid. De symptomen zijn onder andere erytheem, pruritus en soms blaasjes.
     
     

 

3. Polymorfe lichteruptie

Deze uitbarstingen zijn ongewone reacties aan het licht, die niet lijken te worden geassocieerd met systemische ziekten of geneesmiddelen. De uitbarstingen verschijnen op aan zonblootgestelde plaatsen, meestal 30 minuten tot enkele uren na de blootstelling. De laesies zijn jeukend, erythemateus en vaak papuleus, maar kunnen ook papulovesiculair of plaque-achtig zijn. Ze komen het meest voor bij vrouwen en personen uit het noordelijke klimaat, wanneer ze voor het eerst blootgesteld worden aan het voorjaars- of zomerzon. Ze komen niet voor bij bij personen, die het hele jaar aan de zon worden blootgesteld. Laesies breiden zich binnen enkele dagen tot 1 week uit. Actinische prurigo is een vergelijkbaar (misschien gerelateerd) fenomeen met meer nodulaire laesies, die het hele jaar door kunnen blijven bestaan, met een verslechtering bij blootstelling aan de zon.

De diagnose wordt gesteld door de voorgeschiedenis, de kliniek en de exclusie van andere zongevoelige aandoeningen. Het stellen van de diagnose vereist soms reproductie van de laesies met kunstmatig of natuurlijk zonlicht, wanneer de patiënt geen gebruik maakt van potentiële sensibiliserende geneesmiddelen.

Vaak genezen de laesies spontaan. De behandeling is het matigen van blootstelling aan zon en de toepassing van lokale corticosteroïden. Meer zwaar getroffen patiënten kunnen baat hebben bij desensibilisatie door blootstelling aan UV-licht met methotrexaat of PUVA of UVB (312 nm) fototherapie. Degenen met invaliderende ziekte kunnen een kuur van orale immunosuppressieve therapie, zoals prednison, azathioprine, ciclosporine nodig hebben.

Bron

Rook's Textbook of dermatology 7th Edition 2004.
Bron foto's: Dermis.

Laatste update: 8-12-2016